Darowizna to umowa na mocy której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego. Mówiąc potocznie, przekazuje innemu ruchomość lub nieruchomość, nie żądając niczego w zamian. Co jednak, gdy relacje pomiędzy stronami darowizny pogorszą się? Czy można odzyskać podarowaną rzecz?
Zgodnie z art. 898 § 1 Kodeksu Cywilnego darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Cóż to oznacza? Z uwagi na to, że życie pisze różne scenariusze, ustawodawca nie sprecyzował pojęcia „rażąca niewdzięczność”, pozostawiając sądowi ocenę czy rzeczywiście w danej sprawie doszło do zaistnienia tej okoliczności.
Odwołując poczynioną darowiznę pamiętać trzeba, że konieczne jest złożenie oświadczenia w ciągu roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o rażącej niewdzięczności obdarowanego i to najlepiej na piśmie, z podaniem przyczyny odwołania.
Po skutecznym odwołaniu darowizny, obdarowany winien złożyć oświadczenie o powrotnym przeniesieniu własności na rzecz darczyńcy. Tak, z oczywistych względów, dzieje się niezwykle rzadko. Wówczas konieczne jest skierowanie sprawy na drogę sądową tj. złożenie pozwu o zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia o określonej treści.
W postępowaniu sądowym oprócz dochowania rocznego terminu, badana jest skuteczność odwołania darowizny tj. czy doszło do rażącej niewdzięczności ze strony obdarowanego a w ramach tego przede wszystkim kryteria obiektywne (stosunki panujące w danym środowisku społecznym, zwyczaje, indywidualne przymioty osób zainteresowanych, czy istniał szczególny obowiązek udzielenia pomocy i wzajemnej opieki pomiędzy najbliższymi) i kryteria subiektywnie (wewnętrzne odczucia darczyńcy tj. czy zachowanie obdarowanego zostało odebrane przez darczyńcę jako dotkliwie krzywdzące i wysoce niewłaściwe). Wymagane jest przy tym ujawnienie po stronie obdarowanego zamiaru pokrzywdzenia darczyńcy.
Przykłady przyczyn odwołania darowizny:
- naruszenie przez małżonka obowiązku wierności,
- przestępstwo skierowane przeciwko życiu, zdrowiu, czci i godności osobistej, a także przeciwko majątkowi darczyńcy,
- nieuzasadnione zerwanie kontaktów z darczyńcą,
- nieudzielanie pomocy ani wsparcia w ciężkiej chorobie i rekonwalescencji,
- inne zachowania wysoce nieprzyjazne kierowane bezpośrednio wobec darczyńcy, jak również w stosunku do osoby jemu bliskiej.
Uwaga: W sytuacji, gdy przedmiot darowizny wszedł w skład majątku wspólnego obdarowanych, a rażącej niewdzięczności dopuściło się tylko jedno z nich, odwołanie darowizny w stosunku do obojga małżonków nie jest możliwe.
Nadto, incydentalne sprzeczki pomiędzy stronami, zwykłe konflikty rodzinne, zawiedzione oczekiwania darczyńcy nie mogą stanowić podstawy do odwołania darowizny.
W przypadku konieczności zasięgnięcia porady w powyższym zakresie zapraszam do kontaktu.